อุตสาหกรรมในการแปรรูปข้าว นับเป็นหนทางที่จะช่วยเหลือเกษตรกรโดยช่วยเพิ่มความต้องการข้าว เพื่อใช้เป็นวัตถุดิบสำหรับผลิตภัณฑ์แปรรูปข้าวนานาชนิด เป็นการสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับผลผลิตข้าว และเพิ่มโอกาสในการส่งออก
ผลิตภัณฑ์แปรรูปข้าวที่สำคัญในปัจจุบันนั้นมีดังนี้
– ผลิตภัณฑ์ กึ่งสำเร็จรูป เช่น โจ๊กกึ่งสำเร็จรูป อาหารจานเดียวประเภทข้าวแช่แข็งต่างๆ โดยที่ในปัจจุบันนั้นสิ่งเหล่านี้ได้รับความนิยมมาก โดยเฉพาะในตลาดที่พัฒนาแล้วอย่างเช่น ญี่ปุ่น สหภาพยุโรป และสหรัฐ นอกจากนี้ยังได้มีการคิดค้นผลิตภัณฑ์ใหม่นั้นคือข้าวกระป๋องที่สามารถจะเปิดทานได้ในทันที และเก็บรักษาได้นานถึง 2 ปี เป็นนวัตกรรมที่ประสบความสำเร็จและได้รับการยอมรับจากประเทศต่างๆ ตลาดส่งออกข้าวกระป๋องที่สำคัญคือ ยุโรป และ ตะวันออกกลาง และยังได้รับความสนใจจากสหประชาชาติในขณะนี้อีกด้วย
– ผลิตภัณฑ์ขนม และ อาหารเช้า ปัจจุบันนั้นการแปรรูปข้าวเป็นขนมขบเคี้ยวได้รับความนิยมอย่างมากทั้งในประเทศและต่างประเทศ โดยเฉพาะในกลุ่มผู้บริโภคเด็กและวัยรุ่น แต่การแข่งขันในอุตสาหกรรมนั้นรุนแรงเพราะมีผู้ผลิตมาก และการแปรรูปเป็นอาหารเช้านั้นยังไม่ได้รับความนิยมเท่าไหร่นัก
– ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากกระบวนการหมัก อย่างการหมักข้าวสาร เช่น ข้าวหมาก ขนมจีน และประเภทสุรา นอกจากนี้กระบวนการหมักข้าวสารนั้นยังสามารถที่จะใช้เป็นส่วนประกอบในการผลิตเบียร์ได้ แต่ยังมีข้อจำกัดในเรื่องของคุณภาพ เมื่อเทียบการใช้ข้าวบาร์เลย์แล้ว
– เส้นก๋วยเตี๋ยว ผลิตภัณฑ์ชนิดนี้นอกจากขายภายในประเทศแล้วยังสามารถที่จะส่งออกได้ ตลาดที่สำคัญได้แก่ มาเลเซีย ญี่ปุ่น และในปัจจุบันนั้นมีการปรับปรุงผลิตภัณฑ์กึ่งสำเร็จรูปมากขึ้น ทั้งในรูปแบบของ ก๋วยเตี๋ยว และเส้นหมี่ รวมไปถึงกวยจั๊บ
– ขนมหวานและขนมไทย ปัจจุบันนั้นยังมีช่องทางการขายที่ค่อนข้างจำกัด ส่วนใหญ่นิยมผลิตเพื่อบริโภคภายในครัวเรือน เพราะขนมไทยนั้นมักเก็บรักษาได้ไม่นาน และอีกทั้งผู้บริโภคส่วนใหญ่หันไปนิยมบริโภคขนมขบเคี้ยว ซึ่งตลาดมีให้เลือกซื้อได้อย่างหลากหลายและสะดวกกว่า ซึ่งนอกจากนี้ขนมหวานของไทยยังผลิตได้ยุ่งยากกว่ารวมถึงสูตรที่ไม่แน่นอน และมีลูกค้าเพิ่มน้อยต้องอาศัยการผลิตในระดับอุตสาหกรรม เพื่อลดต้นทุน ในปัจจุบันนั้นได้มีการพัฒนาขนมไทยในรูปแบบแช่แข็งแต่ยังไม่เป็นที่นิยมนัก
– สารทดแทนไขมัน ผลิตจากการนำข้าวมาย่อยด้วย เอนไซม์แอลฟา – แอมิเลส จนเป็นมอลโทเดกซ์ทรินซึ่งมีค่า สมมูลเดกซ์โรส น้อยกว่า 3 แล้วทำให้แห้งบดเป็นผงละเอียก มีความมันวาว ทำให้เป็นเจลออกมามีลักษณะคล้ายกับไขมัน ใช้เป็นสารทดแทนไขมันในการผลิต ไอศกรีม น้ำสลัด ครีมเนยแข็ง นมอบ ฯลฯ
– สตาร์ชและโปรตีน การสกัดสตาร์ชจากแป้งข้าว โดยยังมีโปรตีนคงอยู่ที่ 3 % มีคุณสมบัติทำให้สตาร์ชนั้นมีความคงตัวจากการเยือกแข็งได้ดี โดยมีการคงตัวได้ถึง 5 รอบด้วยการ โดยหากถ้าเป็นสตาร์ชจากแป้งข้าวเหนียวนั้น จะมีการคงตัวจากการแช่เยือกแข็งได้ดียิ่งขึ้น โดยสามารถที่จะคืนรูปจากการเยือกแข็งได้ถึง 10 รอบ ด้วยกัน
– รำข้าว รำสกัดปราศจากไขมัน น้ำมันรำ และสารสกัดจากน้ำมันรำข้าว ในรำข้าวมีน้ำมัน(ไขมัน) อยู่ประมาณ 20 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งเป็นองค์ประดอบของกรดไขมันที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย ออริซานอล คือ สารประกอบเอสเทอร์ของกรดเฟอรูลิก มีในน้ำมันรำข้าวประมาณ 1.5 เปอร์เซ็นต์ มีประโยชน์ในการลดระดับคอเลสเทอรอล รวมทั้งทอโคไทรอีนอลและทอโคเฟอรอล มีคุณสมบัติยับยั้งการเกิดออกซิไดซ์ มีผลต่อการลดระดับคอเลสเตอรอลในเลือด
